- Półka Archiwisty

Wyjazdy na wczasy, pobyty w uzdrowiskach i sanatoriach w kraju cieszą się wielką popularnością. Do Zakopanego, Krynicy, Iwonicza, a także leżącego obecnie na terenie Ukrainy Truskawca udawano się na wakacyjny wypoczynek także w okresie międzywojnia. Prezentujemy fotografie zachowane w zespole Materiały rodziny Bogusiewiczów przedstawiające kuracjuszy wypoczywających w Krynicy, Iwoniczu, Truskawcu, pochodzące z lat 30. ubiegłego wieku.

Przemyślanie (i nie tylko) mogli skorzystać z usług zakładu sanatoryjnego w rodzinnym mieście. W 1905 r. w Przemyślu otworzono zakład hydropatyczny doktora Kutny mieszczący się przy ul. Sanockiej. Jak informowała „Gazeta Przemyska” z 1909 r. (nr 43) w zakładzie znajdowały się m.in.: „parnia i szafki ogrzane gorącym powietrzem (..) woda w basenach przepływająca, wszelkie natryski, puryfikator do czyszczenia wnętrza zakładu, sala inhalacyjna wspólna, także odrębne gabinety”. W zakładzie leczono: „choroby krwi i nerwów, niedokrewność, osłabienie nerwów, reumatyzm, otyłość, katary dróg oddechowych, cierpienie serca, itp. („Przegląd Przemyski”, nr 131 z 1913 r.). W 1928 r. sanatorium dr Kutny zostało przejęte przez dr J. Bodensteina, a następnie przez dr Henryka Loebla. Otworzono w nim sanatorium ginekologiczno-położnicze, mieszczące sale: operacyjną, porodową, a także dla „osesków”.

Noc świętojańska, Wianki, Noc Kupały – te tradycje splotły się ze sobą i zazwyczaj obchodzimy je we dniach 21-24 czerwca. Noc Kupały to święto obchodzone w najkrótszą noc w roku (ok. 21 czerwca), natomiast noc św. Jana przypada w wigilię tego święta (tj. w nocy z 23 na 24 czerwca). W zasobie Archiwum Państwowego w Przemyślu zachowały się interesujące afisze, plakaty informujące o obchodach tych świąt w Przemyślu, pochodzące z lat międzywojennych. W 1927 r. (29 czerwca) ich organizatorem był Wojskowy Klub Sportowy „Legia” oraz 6 i 10 pułk saperów. Głównymi punktami obchodów były: korowód ozdobionych łodzi oraz puszczanie wianków. Organizatorzy ogłosili także konkurs na najefektowniej przyozdobioną łódź oraz wianek. Wieczór zakończono tańcami na pływającym pomoście.

W 1928 r. „Ziemia Przemyska” w rubryce Kronika informowała o „tradycyjnym obchodzie Wianków w połączeniu z festynem” organizowanych przez Towarzystwo Rodziny Wojskowej, natomiast w roku 1930 (29 czerwca) Towarzystwo im. Tadeusza Kościuszki zapraszało widzów na „obraz ludowy w 4 aktach” pt. „Noc świętojańska”.

Tradycje organizowania czerwcowych obchodów Nocy Świętojańskiej, Nocy Kupały w Przemyślu podtrzymywał m.in. Wydział Kultury Urzędu Miejskiego i Osiedlowy Dom Kultury Przemyskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Zachował się afisz z programem z 1987 r. zapraszającym na „Święto Kupały” w ramach którego odbyło się tradycyjne puszczanie wianków oraz koncert kapeli „Kmiecie” na plaży między mostami.

W wielu rodzinnych archiwach i albumach zachowały się fotografie oraz obrazki religijne, będące pamiątkami przyjęcia I Komunii Świętej. W zasobie Archiwum Państwowego w Przemyślu znajdują się pamiątkowe fotografie prezentujące dzieci w tym uroczystym dniu. Są to m.in. fotografie z zespołu nr 2000 Materiały rodziny Bogusiewiczów: Władysława Osińskiego (fotografia z lat 20. XX w.), chłopca o imieniu Antoś (lata 50. XX w.) oraz uczniów Szkoły Podstawowej nr 5 w Przemyślu (fotografia wykonana ok. 1950 r.) wraz z opiekunami i księdzem.

Ponadto zachował się fragment fotografii z okresu II wojny światowej, przedstawiający wychowanków tzw. Placówki „Dzieci Ulicy”, założonej w listopadzie 1941 r. i działającej w Krakowie przy pl. Jabłonowskich 3. Podopieczni „Placówki” I Komunię Św. przyjmowali w kościele oo. jezuitów przy ul. Kopernika. Jedną z pracownic „Placówki” była Wanda Gębarowicz, a fotografia znajduje się w spuściźnie jej bratanka – inżyniera Bogusława Gębarowicza (zesp. nr 1270 Teki inż. Bogusława Gębarowicza).

Ciekawostką może być obrazek religijny – pamiątka przyjęcia I Komunii Świętej Anusi i Anielki Komierowskich w czerwcu 1907 r. w krakowskim kościele felicjanek. Obiekt ten znajduje się w zespole nr 503 Akta rodziny Dolańskich, z którą byli spokrewnieni Komierowscy.

12 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Czekolady. W związku z tym prezentujemy zachowane w naszym zasobie przepisy, pochodzące z pierwszej połowy XIX, wieku na: babę z czekolady, leguminę czekoladową, leguminę z czekoladą oraz tort czekoladowy. Przed nami Wielkanoc, dlatego zachęcamy również do wypróbowania XIX-wiecznych przepisów na tradycyjne świąteczne wypieki – baby oraz mazurek. Przepisy przechowywane są w zbiorze nr 842 Zbiór rękopisów prac naukowych i literackich w zasobie Archiwum Państwowego w Przemyślu.

W kinach triumfy święci film „Sztuka kochania. Historia Michaliny Wisłockiej” . Okazuje się, że i przed laty amatorzy teatrów, kin i kinoteatrów w Przemyślu mieli okazję obejrzeć spektakle i filmy o równie o wymownych tytułach, poruszające tematykę relacji damsko-męskich. Prezentujemy afisze i plakaty zapraszające na te wydarzenia, zachowane w zasobie Archiwum Państwowego w Przemyślu w zbiorze Afisze, plakaty, druki ulotne z terenu miasta Przemyśla.

W 1919 r. w kinoteatrze Polonia można było obejrzeć dramat „Ofiara namiętności”, a w 1927 r. w Teatrze Sokoła przedstawiano komedię „Zabawa w miłość”, zaś w roku 1932  - spektakl „Parada miłości”. Kinoteatr Olimpia zapraszał na wielkie dzieło erotyczne „Miłość w kajdanach czyli głód seksualny” przedstawiające miłosne przygody 17-letniej zbrukanej porywem zmysłów. Natomiast w 1926 r. do Przemyśla przybył ks. Oraczewski z wykładami na temat „Miłość, rodzina i małżeństwo a czasy obecne”, w trakcie których rozważał zagadnienia takie jak: Jak dwoje ludzi przeznaczonych dla siebie może się odnaleźć”, „Czy kobieta z przeszłością może dać szczęście w małżeństwie?

Niektórzy przemyślanie pamiętają zapewne, że w latach 80-tych w ramach Dyskusyjnego Klubu Filmowego w kinie „Granica” wyświetlano meksykański „Zaułek dziewic” oraz japońskie „Imperium namiętności”, a w ramach cyklu „Miłość i erotyzm w kinie polskim” - "Dzieje grzechu", "Bestię", "Niekochaną" i "Zmory".

Na początku lutego Biblioteka Narodowa podała informację o zakupie na londyńskiej aukcji tzw. Godzinek Wargockiego. Jest to pięknie iluminowany, renesansowy rękopis z końca XV w. Pierwsza publiczna prezentacja po powrocie do kraju odbyła się w piątek, 3 lutego w Pałacu Rzeczypospolitej podczas konferencji prasowej z udziałem wicepremiera prof. Piotra Glińskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego; Michała Krupińskiego, prezesa PZU oraz dr. Tomasza Makowskiego, dyrektora Biblioteki Narodowej.

Jakub Wargocki, który był jednym z właścicieli owego rękopisu, to przemyski rzemieślnik (krawiec) oraz rajca w latach 1558-1575. Był przedstawicielem rodziny, która należała do miejskiej elity władzy. Większość z nich była ławnikami oraz rajcami, pracowali także w kancelarii miejskiej. Jakub Wargocki pełnił także funkcję wójta sądowego, przewodniczącego ławie w latach 1555-1556 i był pisarzem miejskim w 1559 r. Zmarł w 1575 r.

Wargocki po śmierci pierwszej żony Doroty, poślubił Annę, córkę Piotra kowala. Jego dzieci to: Stefan, Maciej, Ambroży, Ewa i Katarzyna. Jakub miał także pasierba Marcina, syna Anny z pierwszego małżeństwa, noszącego jego nazwisko.

Informacje dotyczące Jakuba Wargockiego oraz jego rodziny zachowały się w zespole Akta miasta Przemyśla. Prezentujemy kilka z nich. Są to: wpis z 1542 r., w którym jego rodzice – Zofia i Marcin zapisują Jakubowi swoje dobra; wpisy z 1547 i 1559 r. dotyczące transakcji prowadzonych przez Wargockiego, a także jego żonę Dorotę. Oprócz tego, można zobaczyć stronę księgi, na której syn Jakuba – Maciej Wargocki podał informację o konieczności zrezygnowania przez niego z urzędu wójta sądowego z powodu rozruchów w mieście (1593 rok), a także wpis sprawy prowadzonej przez Annę Wargocką – wdowę po Jakubie z synem Maciejem (1587 r.). Skarżyła się wówczas: „Ja uboga wdowa i sirota będąc wielce ukrziwdzoną od syna swego...”

Kodeks "Godzinki Jakuba Wargockiego" można oglądać on-line https://polona.pl/item/65080344/0/