- Strona główna

Przemyski Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego został utworzony w 1928 roku, jako jeden z nielicznych wówczas oddziałów w kraju, z inicjatywy Zarządu Głównego Towarzystwa oraz grupy przemyskich historyków na czele z Janem Smołką, archiwariuszem miejskim. Do kwietnia 1929 roku w Polsce zorganizowano zaledwie 9 oddziałów PTH.

Zebranie organizacyjne odbyło się 24 listopada 1928 roku. Po referacie ówczesnego prezesa PTH, prof. Stanisława Zakrzewskiego ogłoszono powołanie Oddziału. Jego pierwszy Zarząd ukonstytuował się w składzie: Jan Smołka – przewodniczący, ks. dr Jan Kwolek – zastępca, Kazimierz Arłamowski – sekretarz, Walerian Kramarz – skarbnik, Franciszek Persowski, ks. dr Kazimierz Kotula, kpt. Józef Władysław Kobylański, Zofia Tymińska – członkowie Zarządu.

Oddział pracował aktywnie do momentu wybuchu II wojny światowej. W czerwcu 1947 roku reaktywowano jego działalność, a następnie: utworzono Stację Naukową (1955 rok); prowadzono badania regionalne; kontynuowano działalność wydawniczą, której ukoronowaniem było wydawanie od 1974 roku własnego periodyku „Przemyskie Zapiski Historyczne”, a także popularyzowano wiedzę historyczną poprzez organizację licznych konferencji, sesji, odczytów i posiedzeń naukowych.

Wśród osób szczególnie zasłużonych dla Oddziału znajdują się historycy i archiwiści: Jan Smołka, ks. Jan Kwolek, Franciszek Persowski, Kazimierz Arłamowski, Aleksy Gilewicz, Zdzisław Konieczny, Bogusław Bobusia i wielu innych. Oddział współpracuje z przemyskimi instytucjami kulturalnymi i naukowymi, wśród których należy wymienić Archiwum Państwowe w Przemyślu.

Oddział przemyski ma niekwestionowany udział w dorobku PTH. W Przemyślu odbywały się zgromadzenia o istotnym znaczeniu dla polskiego środowiska historycznego – w 1985 roku przemyską sesją Zarząd Główny zainaugurował obchody stulecia PTH, a w roku 2003 w Przemyślu odbyła się sesja naukowa i Walne Zgromadzenie Delegatów PTH.

W zasobie Archiwum Państwowego w Przemyślu zachowała się bogata dokumentacja, obrazująca działalność Oddziału. Są to m.in. afisze informujące o inicjatywach Oddziału, zawiadomienia o planowanych sesjach, konferencjach, odczytach, itp. Wiele materiałów dotyczących Oddziału znajduje się w spuściznach przemyskich archiwistów, naukowców i badaczy. Ponadto Archiwum posiada zespół archiwalny nr 553 Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Przemyślu, zawierający akta z lat 1947-2012.

14 listopada odbyła się promocja pracy Piotra Olechowskiego Stosunki polsko-ukraińskie we Lwowie w świetle wspomnień (1918-1939), wydana nakładem Oddziału oraz Archiwum Państwowego w Przemyślu i Przemyskiego Centrum Kultury i Nauki Zamek.  Praca otrzymała III nagrodę w konkursie im. prof. Stanisława Herbsta, organizowanym przez Zarząd Główny PTH.

W ramach obchodów stulecia niepodległości Polski, Archiwum Państwowe w Przemyślu oraz Przemyskie Centrum Kultury i Nauki ZAMEK zapraszają na prezentację II tomu Przemyskich Zapisków Historycznych, które stanowią pracę Piotra Olechowskiego "Stosunki polsko-ukraińskie we Lwowie w świetle wspomnień (1918-1939)".

Wydarzenie z prelekcją autora odbędzie się w siedzibie Archiwum Państwowego w Przemyślu, 14 listopada 2018 r. o godzinie 12.

Zapraszamy od 9 listopada br. do obejrzenia wystawy KOBIETY W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI. Ekspozycja ta, pokazująca wkład kobiet w walkę o wolną Polskę, powstała w ramach realizacji projektu Stowarzyszenia Ligii Kobiet Polskich we współpracy z Archiwum Akt Nowych w  Warszawie. Projekt ten dofinansowany został ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach programu dotacyjnego „Niepodległa” i został objęty patronatem honorowym prz Pana Posła Ryszarda Czarneckiego, b. Wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego. Dokumenty i obiekty pochodzą ze zbiorów: Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwum Państwowego w Poznaniu, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Wojskowego Biura Historycznego, Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość Polski oraz zbiorów prywatnych Tadeusza Krawczaka i Jacka Dehnela. Opracowania wystawy dokonali: dr Tadeusz Krawczak, Agnieszka Wopińska, Katarzyna Wysoczyńska, Anna Wasilewska, Patrycja Krasoń, dr Anna Nowakowska-Wierzchoś.

Zapraszamy na kolejną promocję wydawnictwa Archiwum Państwowego w Przemyślu, albumu "Droga do niepodległej Rzeczypospolitej. Przemyskie epizody". Publikacja jest wynikiem projektu wydawniczego współfinansowanego przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Wydarzenie będzie towarzyszyło otwarciu wystawy pt. "Ordery i odznaczenia - symbole męstwa i chwały. Pamiątki Wojska Polskiego - Barwa, symbol, dokument" organizowanej przez 5. Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. A. Galicy oraz Stowarzyszenie Miłośników Dawnej Broni i Barwy - Oddział Górnośląski. Otwarcie wystawy odbędzie się w dniu 26 października 2018 r. w klubie 5 . Batalionu Strzelców Podhalańskich w ramach Święta Batalionowego.

Obrady międzynarodowej konferencji "Problem pomocy Żydom w czasie II wojny światowej w świetle źródeł archiwalnych polskich i zagranicznych" współorganizowanej przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych oraz Archiwum Państwowe w Przemyślu rozpoczęły się w siedzibie przemyskiego archiwum 17 października br. Poprowadziła je dr hab. Anna Krochmal, główny specjalista z Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Gości przywitał zastępca dyrektora Archiwum Państowego w Przemyślu Grzegorz Łanocha, następnie głos zabrał Poseł RP, mec. Andrzej Matusiewicz, który także odczytał list Patrona Honorowego konferencji, Marszałka Sejmu RP, Marka Kuchcińskiego. Do zebranych zwrócił się Naczelny Dyrektor Archiwów Państowych, dr Wojciech Woźniak. Następnie słowa do obradujących skierowała wicewojewoda podkapacka, Lucyna Podhalicz oraz dyrektormuzeum Polaków Ratujących Żydów, dr Anna Stróż-Pawłowska. Pierwsze referaty wprowadzające wygłosili dr Jacek Krochmal oraz dr hab. Wacław Wierzbieniec, a następnie dr Grzegorz Berendt, Małgorzata Stadnik, dr hab. Anna Krochmal, dr Aleksandra Namysło, Witold Mijal, Galyna Kordiaka, Fiodor Polański. Po skończonych obradach i dyskusji została otwarta wystawa pt. Żydzi w Przemyślu i regionie przemyskim w latach II wojny światowej w świetle żródeł z Archiwum Państwowego w Przemyślu i archiwow ukraińskich". Komentarz do wystawy wygłosiła dr hab. Anna Krochmal, która jest także autorką publikacji "Pomoc Żydom podczas II wojny światowej w świetle źródeł archiwalnych". Wydawnictwo stanowi niezwykle ciekawe dopełnienie prezentowanej ekspozycji.

Drugi dzień obrad miał miejsce w siedzibie Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyslu. Zgromadzeni mogli wysłuchac referatów: Kataryny Mycan, Iryny Magi, dr Marcina Urynowicza, Aliny Skibińskiej, ks. dr Jarosława Wąsowicza oraz Ihora Smolskiego. Następnie odbył się spacer po Przemyslu "Śladami Żydów przemyskich". Konferencja zakończyła się zwiedzaniem Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas Ii wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej w dniu 19 października 2018 r.

Zapraszamy do udziału w  międzynarodowej konferencji naukowej "Problem pomocy Żydom w czasie II wojny światowej w świetle źródeł archiwalnych polskich i zagranicznych".

Organizowana przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych oraz Archiwum Państwowe w Przemyślu konferencja ma przede wszystkim upowszechniać wiedzę o ogromnych zasobach archiwalnych zgromadzonych w Polsce i poza jej granicami oraz pokazywać możliwości badawcze tkwiące w materiałach źródłowych zgromadzonych w archiwach państwowych i instytucjach pamięci na terenie Polski oraz w innych państwach. Rzetelna analiza wszelkiego rodzaju zachowanych materiałów historycznych może pomóc w ukazaniu zróżnicowanych postaw społeczeństwa polskiego wobec tragedii Holocaustu oraz ułatwić określenie skali zjawiska pomocy niesionej ludności żydowskiej, jak też pomóc w ustaleniu liczby osób zaangażowanych w te działania oraz liczby osób, które poniosły śmierć lub poddane były innym represjom za jakiekolwiek formy wsparcia dla społeczności żydowskiej.Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych oraz polskie archiwa państwowe posiadają już znaczący wkład w wyjaśnienie tych złożonych zjawisk. Od 2005 r. w gronie kilku instytucji polskich i Instytutu Yad Vashem z Izraela realizowany jest projektu naukowo-badawczy pod nazwą: Index Polaków represjonowanych za pomoc Żydom w latach II wojny światowej. Od początku jego realizacji prowadzone były kompleksowe kwerendy badawcze w archiwach w Polsce i zagranicą. Głównymi partnerami NDAP w tych działaniach byli: Instytut Pamięci Narodowej, Państwowe Muzeum w Oświęcimiu oraz Żydowski Instytut Historyczny.